De geschiedenis van America

 
   
 

De onbekende Peel

Met de trein naar America

Naar school in America

De naam America

De Zwarte Plak

Oorspronkelijk, honderdduizenden jaren geleden, was de Peel een stroomgebied van de Maas. Doordat het terrein zich langzaam verhief, werd de Maas naar het Oosten gedrongen. Daardoor werd een land achtergelaten, dat in de loop der eeuwen veranderde in een uitgestrekt hoogveengebied, afgewisseld met stukken heide en zandverstuivingen.

Eeuwenlang is dit gebied van honderdduizend hectaren heide, veen, vennen en zandruggen op de grens van Brabant en Limburg een verlaten en troosteloos landschap geweest, nagenoeg onbewoond en vanwege de vele verraderlijke moerassen gevaarlijk om er doorheen te trekken.

   
   

De onbekende Peel

Nog in de vorige eeuw werd de Peel op de kaart van Nederland als een witte vlek aangegeven, omdat het onbekend land was in meer dan een opzicht.

Het hele gebied behoorde aan vijftien Brabantse en vier Limburgse dorpen, waarvan zes, nl. Asten, Deurne, Meyel, Venray, Horst en Sevenum bijna de hele Peel bezaten. Horst en Sevenum vormden tot 1837 één gemeente. Pas vanaf 1837 zijn Horst en Sevenum elk een afzonderlijke gemeente.

De toenmalige gemeente Horst was een van de grootste gemeenten van Limburg wat oppervlakte betreft. Tussen Maas en Peel en de gemeenten Venray, Venlo en Deurne strekte Horst zich uit over 8033 ha. Ongeveer een-vierde deel ressorteert onder het kerkdorp America. Thans is de gemeente Horst flink uitgebreid en heet ze voortaan Horst aan de Maas.

Voor 1800 was de plaats waar nu America ligt een groot veen- en heidegebied, enkel bereikbaar via enkele paden.

Omstreeks 1850 was America een dorp van 7 gezinnen. Omstreeks 1900 was dit aantal gegroeid tot 85 gezinnen en ruim 500 inwoners. Inmiddels is het dorp uitgegroeid tot ruim 750 gezinnen en ongeveer 2200 inwoners.

   
   

Met de trein naar America

De feitelijke veranderingen en ontwikkelingen van America kwamen pas goed op gang toen men de Peel als ontwikkelingsgebied ging beschouwen. America heeft zich vooral ontwikkeld nadat in 1866 de spoorlijn tussen Venlo en Helmond voltooid was. In die tijd was er ook in America een station, wat in 1970 is gesloopt.

Omdat er in die tijd in toenemende mate veen werd afgegraven, werd de bodem geschikt gemaakt voor veeteelt, land- en tuinbouw.

   
   



Naar school in America

Teneinde de Americaanse bevolking geleidelijk aan wat meer mogelijkheden te bieden werd er van gemeentewege in 1888 een school gesticht. Meester Nusselein probeerde er met eindeloos geduld les te geven aan de kinderen.

Er werden in 1888 vier en veertig leerlingen ingeschreven. Voordien moesten de kinderen van America te voet naar Horst op school.  

In 1891 werd de eerste pastoor benoemd voor de pas opgerichte parochie. Dat was bouwpastoor Jeuken, naar wie een straat genoemd is in het dorp.

De eerste steen voor de kerk werd gelegd op 27 juli 1891. In 1894 werd de kerk geconsecreerd. In 1893 werd pastoor Jeuken vanwege zijn organisatorisch talent belast om ook in de jonge peelkolonie Griendtsveen een kerkgebouw te helpen realiseren. Zo is het te verklaren dat het kerkgebouw van America en dat van Griendtsveen zoveel op elkaar lijken. 

Medio 1892 werd het kerkgebouw van de St. Jozef-parochie van America in gebruik genomen. Bij de eerste bankenverpachting van 24 zitplaatsen en 24 stoeltjes werd de kapitale som opgebracht van f 54,15.

In 1893 kwamen de zogenaamde kerkenwoningen gereed, die pastoor Jeuken had laten bouwen.Zij werden achtereenvolgens verhuurd aan de families Hoogendorp, Koort, van Leeuwen en van Doorne.

Van de familie van Doorne stammen de heren Hub en Wim van Doorne, de stichters van het latere DAF-concern.

   
   

Am Erika ?

Sommigen beweerden dat het dorp ontstaan was bij een landgoed dat door een Duitse grootgrondbezitter in Horst gesticht was. Anderen waren van mening dat Duitse bijenhouders, die hun korven aan de rand van de heide neergezet hadden, de naamgevers geweest waren. In beide gevallen gingen de briefschrijvers er echter van uit dat deze Duitsers het dorp Am Erika genoemd hadden. Later zou de oorsprong van die naam vergeten zijn, waarna men hem als Amerika was gaan interpreteren.

Ik vrees nu dat degenen die de naam America op deze manier willen verklaren nog iets anders vergeten zijn en wel hun lessen Duitse grammatica. Want wat zongen de SS-ers immers toen ze hier in 1940 luid stampend kwamen binnenmarcheren ? Juist: auf der Heide blüht die Erika!. Zij hadden op school goed opgelet en wisten dat het woord Erika vrouwelijk was. Een vorming Am Erika zou in een Duitse mond dan ook volstrekt ongrammaticaal geweest zijn. Hoogstens had men de naam An der Erika kunnen vormen, maar die had zich nog minder tot America kunnen dan dat bij Am Erika het geval geweest zou zijn.

De naam America

America is genoemd naar Groot Amerika.

Via de ontginningen trokken keuterboertjes en veenarbeiders met hun hele hebben en houwen naar het “verre Westen”, net als de kolonisten in het grote Amerika deden. Zij beschouwen de vroegere trek naar de Peel als een soort ontdekkingsreis. Het land in en om de Peel werd letterlijk ontgonnen. 

In de omgeving treffen we meer namen aan van andere landen en gebieden: Californië, Oostenrijk, Frankrijk, Egypte, Siberië. Ook de komst van de spoorlijn doet denken aan de ontsluiting van het grote Amerika door de grote spoorlijnen.

Hoe het ook zij, in het begin van de 19e eeuw kwamen de Fransen hier de streek verkennen en maakten zij kaarten van het gebied. Op deze kaarten treffen we de benaming “Amerique “al aan.

Sommige herleiden de naam America van het Duitse Am – erica, dat aan de heide zou betekenen. Duitsers zouden hier vroeger hun bijenkasten aan de rand van de heide gezet hebben.

Het nevenstaande citaat uit een artikel van Rob Rentenaar van het Meertens instituut maakt duidelijk dat de eerste verklaring de meest voor de hand liggende is.

   
    Emigratie
Nee, het dorp America is echt naar het werelddeel Amerika vernoemd. Het deelt deze naamsoorsprong met meer dan negentig buurten, gehuchten, wijken, boerderijen en stukken grond in Nederland, die ook allemaal Amerika of soms Klein Amerika of Nieuw Amerika heten. Het enige Duitse aan het dorp in Limburg is misschien het vroege ontstaan van de naam. Zoals overal in West en Noord Europa vormt de plaatsnaam Amerika een echo van de grote emigratiebeweging over de Oceaan , die in de vorige eeuw op gang begon te komen. In Nederland ligt het begintijdstip van die massa emigratie in 1846-1847. Daarom dateren de meeste Amerika’s in ons land pas van na die tijd. Het dorp America in Limburg moet omstreeks 1820 ontstaan zijn. Het ligt in een streek die sterk op Duitsland georiënteerd was en juist daar was de emigratie naar Amerika al enkele decennia vroeger begonnen. De naam van het dorp moet dan ook eerder als een product van de Duitse dan van de Nederlandse massa-emigratie beschouwd worden.

De Zwarte Plak

De Zwarte Plak was een van de eerste ontginningen aan de rand van de Peel. In het groepje boerderijen vestigde zich de familie Poels. Omdat het ondergrondse werk hier groot was opgezet en goed georganiseerd, vormde de Zwarte Plak gedurende de 2e wereldoorlog een belangrijke schakel in de hulp aan de joden en geallieerde piloten. Ook de rest van het dorp droeg een flink steentje bij in het verzet tegen de Duitsers.

Toon Kortooms schreef het boek De Zwarte Plak en verhaalt over de lotgevallen van deze familie Poels. Later is hier nogal wat over te doen geweest.

America is thans met ruim 2200 inwoners een van de grotere kerkdorpen van de gemeente Horst aan de Maas. In America staan 790 woningen. Het is een actieve gemeenschap met ruim 50 verenigingen en stichtingen. 

 

Het van oudsher agrarische karakter vindt men nog steeds terug in het dorp. Naast moderne veeteelt, land- en tuinbouwbedrijven, champignonbedrijven en de muzikale successen van onze fanfare St. Ceacilia en Rowwen Hèze is America landelijk en internationaal bekend door twee grote recreatieparken, resp. Loohorst en Het Meerdal. Voor duizenden mensen wordt "vakantie in America" jaarlijks werkelijkheid.  

Hay Mulders